Әзірбайжан халқы алдағы жылдары азық-түлік тапшылығына тап болмайды деп сендірді жергілікті мамандар.
Жақында Біріккен Ұлттар Ұйымының Азық-түлік және ауыл шаруашылығы ұйымының (ФАО) бас экономисі Максимо Тореро биылдың өзінде әлемде 40 миллионға жуық адам тамақтанбау проблемасымен бетпе-бет келетіні туралы мәлімдеме жасады.
«Агроөнеркәсіптік сектор қазір үлкен белгісіздік жағдайында. Егер біз Украинадағы [жанжалдың] әсерін болжасақ, онда 40 жылы бізде созылмалы жеткіліксіз тамақтанудан кем дегенде 2022 миллион адам көп болады», - деді Тореро. «Ал 2023 жылы – 70 миллионнан астам адам.
Геосаяси жағдай астық жеткізудегі үзілістерге әкеліп соқты, бұл бірқатар мемлекеттерде азық-түлік дағдарысының қаупін арттырады. Жыл басынан бері бидай мен жүгері бағасы айтарлықтай өсті. 21 мамырда өткен БҰҰ Қауіпсіздік кеңесінің отырысында әлемдік бидай қоры 10 аптаға ғана жететіні, жағдайдың 2007 және 2008 жылдардағы дағдарыс жылдарындағыдан да қиын екені айтылды.
Азық-түлік тапшылығы Әзірбайжанға әсер етпейді, деді экономист Эльданиз Амиров сенімді түрде.
Еске сала кетейік, Ресей биылғы жылы әлемдік нарыққа 50 миллион тоннадан астам астық жеткізуге дайын екенін Ресей президенті Владимир Путин таяуда Санкт-Петербургте Беларусь басшысы Александр Лукашенкомен кездесуінде мәлімдеген болатын.
Әзірбайжандар ешқашан тамақтанбағандар санатына қосылмаған. Дегенмен, сарапшылардың пікірінше, 2023 жылы азық-түлік бағасының біршама өсуі әлі де болмай қоймайды.
Инфляцияның артуы Ресейдің Украинадағы арнайы операциясы аяқталғанша жалғасады, деп есептейді Әміров. Осыдан кейін ғана әлемдік экономиканың 2-3% аралығындағы жылдық инфляцияға оралуын күтуге болады.
Экономисттің болжамы бойынша, мұнай, Ресей және Украина өндірісінің ауылшаруашылық өнімдерінің бағасы жақын арада өсе береді.
Әзірбайжан Республикасы Еркін тұтынушылар одағының басшысы Эйюб Гусейнов те осындай пікірде. Оның айтуынша, Әзірбайжан азық-түлік тапшылығына тап болған елдерден алыс: республикада оның қоры мол.
Екінші жағынан, мемлекет кәсіпкерлікті дамытуға қолайлы жағдай жасап отыр. Сондай-ақ, алдағы уақытта азат етілген жерлерде түрлі ауылшаруашылық жобалары жүзеге асырылатын болады.
Дегенмен, азық-түлік бағасының өсуі сөзсіз, келесі жылдың ортасына қарай сүт, өсімдік майы және кейбір ауыл шаруашылығы өнімдері бағасының 10%-ға қымбаттауын күтуге болады. Нан өнімдерінің бағасы да 10%-дан аспайды, деп есептейді құқық қорғаушы.
Құнарлы жер және бағаны реттеу
Көпшілік қазір азат етілген жерлер ішкі азық-түлік сұранысын қанағаттандыруда маңызды рөл атқарады деп күтеді.
Ауыл шаруашылығы министрлігі аймақтағы ауылшаруашылық өнімділігін арттыру үшін соңғы технологиялық жетістіктерді пайдалануды жоспарлап отырған «ақылды ауыл» жобасында рөл атқаруда. Бұл ретте министрлік Әзірбайжан бойынша астық жинаудың 72.6 пайызы аяқталып, 2.163 миллион тонна астық жиналғанын хабарлады. Осылайша, ресурстар айтарлықтай өсті және бұл нан бағасын ұстап тұруға көмектеседі.
Сонымен қатар, Әзірбайжан үкіметі негізгі азық-түлік тауарларының бағасын төмендету немесе тұрақтандыру шараларын жүзеге асыруда. Мысалы, Министрлер Кабинетi фермерлер үшiн ет өндiрiсiнiң құнын төмендетуге бағытталған қаулыны мақұлдады: әр малға ветеринариялық паспорт алу (және 20 манат мемлекеттiк баж салығын төлеу) қажеттiлiгi жойылды.
Сонымен қатар, Қарабақ және Шығыс Зәңгезүр аймақтарын қалпына келтіру және дамыту кезінде азат етілген жерлерге ұсақ және ірі малдар тасымалданады. Өткен жылы пилоттық жоба аясында алғаш рет Қалбажар жайлауына 10,000 мың бас ұсақ және ірі қара мал жеткізілді. Биыл – 300 мыңнан астам мал.
Сарапшылар азат етілген жерлерді игеру елдің импортқа тәуелділігін айтарлықтай төмендетеді деп күтеді. Қолда бар деректерге қарағанда, оккупацияға дейін Қарабақ аймағы Әзірбайжанның ет қажеттілігінің 15 пайызын қамтыған. Қарабақ және Шығыс Зәңгезүр аймақтарында ауыл шаруашылығы қалпына келгеннен кейін жылына 30 мың тоннаға жуық ет өндіріледі деп күтілуде.
Бірақ бұл бәрі емес. Кәсіпкерлікті дамыту қоры ең төменгі тұтыну қоржынына енгізілген азық-түлік өнімдерін өндірумен және өңдеумен айналысатын микро, шағын және орта бизнесті (ШОБ) қолдау тетігін іске қосты.
Мемлекеттік қолдау аясында ШОБ субъектілері банктер мен басқа да қаржы ұйымдарының несиелері бойынша пайыздарды субсидиялауға сене алады. Бұл, ең алдымен, азық-түлік өнімдерін өңдеу және одан әрі өндіру үшін елге шикізат жеткізу үшін алынған несиелерге әсер етеді.